Prawo małżeńskie i odpowiedzialność za wspólne dzieci – przepisy europejskie

2019-03-26, Adwokat Katowice Kamil Draga

Należy pamiętać, że od chwili akcesji Polski do Unii Europejskiej w tzw. krajowym porządku prawnym pojawiło się rozporządzenie Rady (WE) Nr 1347/2000 z 29.5.2000 r. o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za wspólne dzieci obojga małżonków.

Rozporządzenie powyższe stosuje się do:
a) postępowań cywilnych dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa;
b) postępowań cywilnych dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za dzieci obojga małżonków w związku z postępowaniami w sprawach małżeńskich, o których mowa w lit. a).

Jedną z istotniejszych kwestii jakie reguluje omawiany akt prawny jest właściwość sądu, który jedno z w/w postępowań będzie prowadził.
Zgodnie z art. 2 rozporządzenia:
„W sprawach odnoszących się do rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństw właściwe są sądy Państwa Członkowskiego:
a) na terytorium którego znajduje się:
- miejsce zwykłego pobytu małżonków, lub
- ostatnie miejsce zwykłego pobytu małżonków, w przypadku gdy jeden z nich jeszcze tam przebywa, lub
- miejsce zwykłego pobytu pozwanego, lub
- w przypadku wspólnego wniosku - miejsce zwykłego pobytu jednego z małżonków, lub
- miejsce zwykłego pobytu powoda, jeżeli zamieszkiwał on tam co najmniej od roku bezpośrednio przed pozwaniem, lub
- miejsce zwykłego pobytu powoda, jeżeli przebywał on tam co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed złożeniem pozwu i jest obywatelem danego Państwa Członkowskiego lub, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, ma tam swoje miejsce zamieszkania;
b) którego obywatelami są obydwaj małżonkowie lub, w przypadku Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, w którym mają wspólne miejsce zamieszkania.


W zakresie natomiast spraw rodzicielskich zasady są następujące:
1. Sądy Państwa Członkowskiego orzekające na mocy art. 2 w sprawach pozwów rozwodowych, o separację lub unieważnienie małżeństwa są właściwe we wszystkich sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej wobec wspólnego dziecka małżonków, jeżeli dziecko ma miejsce zwykłego pobytu w tym Państwie Członkowskim.
2.Jeżeli dziecko nie ma miejsca zwykłego pobytu w Państwie Członkowskim określonym w ust. 1, sądy tego państwa są właściwe do orzekania w sprawie, jeżeli dziecko ma miejsce zwykłego pobytu w jednym z Państw Członkowskich i:
a) co najmniej jeden z małżonków jest odpowiedzialny jako rodzic za dziecko; i
b) jurysdykcja tych sądów została uznana przez małżonków i leży w najlepszym interesie dziecka.

Sąd Państwa Członkowskiego, do którego przekazana została sprawa niebędąca na podstawie niniejszego rozporządzenia w jego jurysdykcji i dla której na mocy niniejszego rozporządzenia jurysdykcję posiada sąd innego Państwa Członkowskiego, stwierdza z urzędu brak swej jurysdykcji.

Jeżeli pozwany mający miejsce zwykłego pobytu w Państwie Członkowskim innym niż Państwo Członkowskie, w którym wytoczono powództwo, nie stawił się, sąd sprawujący jurysdykcję zawiesza postępowanie do czasu ustalenia, że pozwany miał możliwość uzyskania pisma wszczynającego postępowanie albo równorzędnego dokumentu w czasie wystarczającym do umożliwienia mu przygotowania obrony albo że w tym celu podjęte zostały wszelkie niezbędne czynności.

Artykuł 19 rozporządzenia Rady (WE) nr 1348/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie doręczania w Państwach Członkowskich sądowych i pozasądowych dokumentów w sprawach cywilnych i handlowych stosuje się zamiast przepisów ust. 1 niniejszego artykułu, jeżeli dokument wszczynający postępowanie lub dokument mu równorzędny został przekazany z jednego do drugiego Państwa Członkowskiego zgodnie z tym rozporządzeniem.

W przypadku gdy przepisy rozporządzenia Rady (WE) nr 1348/2000 nie mają zastosowania, stosuje się art. 15 Konwencji haskiej z dnia 15 listopada 1965, r. o doręczaniu za granicą dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych, o ile dokument wszczynający postępowanie został przekazany w trybie niniejszej konwencji.

W praktyce dość częstym przypadkiem pomiędzy skonfliktowanymi stronami jest wytaczanie spraw (kierowanie pozwów o rozwód) do dwóch różnych sądów – w tym zakresie rozporządzenie kreuje następujące rozwiązanie tego problemu procesowego.

Jeżeli przed sądami różnych Państw Członkowskich zawisły spory o to samo roszczenie między tymi samymi stronami, to sąd, przed który wytoczono powództwo później, z urzędu zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia jurysdykcji sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo.

Jeżeli te same strony występują do sądów różnych Państw Członkowskich z pozwami rozwodowymi, o separację lub unieważnienie małżeństwa, mającymi różne podstawy prawne, sąd, przed który wytoczono powództwo później, z urzędu zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia jurysdykcji sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo.

Jeżeli stwierdzona zostanie jurysdykcja sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo, to sąd, przed który wytoczono powództwo później, stwierdza brak swej jurysdykcji na rzecz tego sądu.

W takim wypadku strona, która wytoczyła powództwo przed sąd, przed który wytoczono powództwo później, może przenieść sprawę przed sąd, przed który wytoczono powództwo wcześniej.


Do celów omawianego rozporządzenia za wytoczenie powództwa przed sądem uważa się:
a) moment, w którym złożony został do tego sądu dokument wszczynający postępowanie lub inny mu równoważny, pod warunkiem że powód po dokonaniu tego nie zaniedbał kroków, jakie powinien podjąć, aby zapewnić, że dokument ten zostanie doręczony pozwanemu
lub
b) jeżeli dokument ma być doręczony przed złożeniem go w sądzie, moment, kiedy został doręczony organowi odpowiedzialnemu za doręczenie, pod warunkiem że powód po dokonaniu tego nie zaniedbał kroków, jakie powinien podjąć, aby złożyć ten dokument w sądzie.

W przypadkach niecierpiących zwłoki przepisy niniejszego rozporządzenia nie stanowią przeszkody dla podejmowania przez sądy Państwa Członkowskiego środków tymczasowych i ochronnych wobec osób lub majątku znajdującego się w tym państwie, przewidzianych prawem tego Państwa Członkowskiego, nawet jeżeli na mocy niniejszego rozporządzenia sąd innego Państwa Członkowskiego posiada jurysdykcję do rozpoznania sprawy.

Do celów niniejszego rozporządzenia „orzeczenie” oznacza wydane przez sąd Państwa Członkowskiego orzeczenie o rozwodzie, separacji lub unieważnieniu małżeństwa, jak również orzeczenie dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej małżonków wydane w związku z takim postępowaniem w sprawach małżeńskich, niezależnie od nazwy orzeczenia, włączając w to określenia „wyrok”, „nakaz” lub „postanowienie”.

Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia dokument urzędowy, który został sporządzony w jednym Państwie Członkowskim lub który został odpowiednio zarejestrowany i jest wykonalny w jednym z Państw Członkowskich, a także ugody potwierdzone przez sąd w toku postępowania i wykonalne w Państwie Członkowskim, w którym zostały zawarte, są uznawane i wykonalne na takich samych warunkach jak orzeczenia określone w ust. 1.




Adwokat Katowice Kamil Draga