Reglamentacja działalności gospodarczej - cz. 1
2019-07-05, Adwokat Katowice Kamil Draga
Prowadzenie działalności gospodarczej w zasadzie w żadnym z rozwiniętych krajów nie jest całkowicie dowolne, nieograniczone oraz pozbawione jakiejkolwiek kontroli ze strony organów państwa.
Oczywiście rzecz w tym na ile mocno ta ingerencja w swobodę działalności gospodarczej następuje, jak i czy nie prowadzi ona do nadmiernych obostrzeń czy wręcz preferowania samego państwa w prowadzeniu danego rodzaju działalności.
Ogólnie rzecz biorąc owa ingerencja przejawia się poprzez wprowadzenie określonych koncesji, licencji, zezwoleń itp., która w pewnych obszarach życia gospodarczego nakładają szczególne restrykcje i wymogi, których wypełnienie pozwala przedsiębiorcy prowadzić ten wybrany przez siebie rodzaj biznesu.
W polskim porządku prawnym zasady rządzące reglamentacją działalności gospodarczej w zasadzie skupione są w jednym akcie prawnym – tj. ustawie Prawo przedsiębiorców z 6 marca 2018r.,
a dokładnie w rozdziale czwartym tejże ustawy zatytułowanym tak jak niniejszy wpis.
W myśl art. 37 w/w ustawy wykonywanie działalności gospodarczej w dziedzinach mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny wymaga uzyskania koncesji wyłącznie, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna albo po uzyskaniu wpisu do rejestru działalności regulowanej albo zezwolenia. Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana, zawieszenie i cofnięcie koncesji albo ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji następuje w drodze decyzji ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
Wszelako trzeba mieć na uwadze, iż szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu, w szczególności zasady oraz tryb udzielania, zmiany, zawieszenia, cofnięcia albo ograniczenia zakresu koncesji, określają odrębne przepisy.
Tytułem przykładu należy wymienić najistotniejsze owe odrębne przepisy, które regulują zasady koncesjonowania. Przede wszystkim należy wymienić tutaj prawo energetyczne, które przewiduje, że uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
1) wytwarzania paliw lub energii, z wyłączeniem wytwarzania:
a) paliw stałych lub paliw gazowych,
b) energii elektrycznej w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nieprzekraczającej 50 MW niezaliczanych do instalacji odnawialnego źródła energii lub do jednostek kogeneracji,
c) energii elektrycznej w mikroinstalacji lub w małej instalacji,
d) energii elektrycznej: z biogazu rolniczego, wyłącznie z biogazu rolniczego w kogeneracji, wyłącznie z biopłynów w rozumieniu przepisów o odnawialnych źródłach energii,
e) ciepła w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nieprzekraczającej 5 MW;
2) magazynowania paliw gazowych w instalacjach magazynowych, skraplania gazu ziemnego i regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego w instalacjach skroplonego gazu ziemnego, jak również magazynowania lub przeładunku paliw ciekłych w instalacjach magazynowania paliw ciekłych lub instalacjach przeładunku paliw ciekłych, z wyłączeniem lokalnego magazynowania gazu płynnego w instalacjach o przepustowości poniżej 1 MJ/s;
3) przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, z wyłączeniem: dystrybucji paliw gazowych w sieci o przepustowości poniżej 1 MJ/s oraz przesyłania lub dystrybucji ciepła, jeżeli łączna moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW;
4) obrotu paliwami lub energią, z wyłączeniem:
a) obrotu paliwami stałymi, obrotu energią elektryczną za pomocą instalacji o napięciu poniżej 1 kV będącej własnością odbiorcy, obrotu skroplonym gazem ziemnym dostarczonym z zagranicy dokonanego w punkcie dostawy do terminalu, obrotu paliwami gazowymi, jeżeli roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 100 000 euro lub jeżeli sprzedaż ma na celu likwidację zapasów obowiązkowych gazu ziemnego utrzymywanych zgodnie z przepisami odnośnie zapasów ropy, obrotu gazem płynnym, jeżeli roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 10 000 euro oraz obrotu ciepłem, jeżeli moc zamówiona przez odbiorców nie przekracza 5 MW,
b) obrotu paliwami gazowymi lub energią elektryczną dokonywanego na giełdzie towarowej lub rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany w rozumieniu przepisów przez towarowe domy maklerskie lub domy maklerskie prowadzące działalność maklerską w zakresie obrotu towarami giełdowymi oraz przez spółkę prowadzącą giełdę towarową, giełdową izbę rozrachunkową, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. lub przez spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w osobnej ustawie, nabywające paliwa gazowe lub energię elektryczną, z tytułu realizacji zadań określonych w odrębnych przepisach
c) obrotu paliwami gazowymi lub energią elektryczną innego, niż określony w lit. b, dokonywanego przez giełdową izbę rozrachunkową, przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., lub przez spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności, nabywające lub zbywające paliwa gazowe lub energię elektryczną, z tytułu realizacji zadań określonych w odniesieniu do transakcji zawieranych poza giełdą towarową lub rynkiem, o których mowa w lit. b;
5) przesyłania dwutlenku węgla.
Następnie wspomnieć trzeba również o ustawie o ochronie osób i mienia, na podstawie której wynika obowiązek uzyskania koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia. Działalność ta może być realizowana w formie bezpośredniej ochrony fizycznej (stałej lub doraźnej, polegającej na stałym dozorze sygnałów przesyłanych, gromadzonych i przetwarzanych w elektronicznych urządzeniach i systemach alarmowych, polegającej na konwojowaniu wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub niebezpiecznych) oraz w formie zabezpieczenia technicznego (polegającego na montażu elektronicznych urządzeń i systemów alarmowych, sygnalizujących zagrożenie chronionych osób i mienia, oraz eksploatacji, konserwacji i naprawach w miejscach ich zainstalowania, jak również na montażu urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia oraz ich eksploatacji, konserwacji, naprawach i awaryjnym otwieraniu w miejscach zainstalowania). Ustawa ta reguluje warunki wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług ochrony osób i mienia, zasady udzielania koncesji, możliwość uzyskania promesy, obowiązki przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą we wskazanym zakresie oraz przesłanki odmowy, ograniczenia i cofnięcia koncesji.
Kolejnym ważnym aktem prawnym jest prawo geologiczne i górnicze, gdzie statuuje się obowiązek uzyskania koncesji na wykonywanie działalności w zakresie: poszukiwania lub rozpoznawania złóż węgla kamiennego, metanu występującego jako kopalina towarzysząca, węgla brunatnego, rud metali z wyjątkiem darniowych rud żelaza, metali w stanie rodzimym, rud pierwiastków promieniotwórczych, siarki rodzimej, soli kamiennej, soli potasowej, soli potasowo-magnezowej, gipsu i anhydrytu, kamieni szlachetnych, pierwiastków ziem rzadkich, gazów szlachetnych; poszukiwania lub rozpoznawania kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla; wydobywania kopalin ze złóż; poszukiwania i rozpoznawania złóż węglowodorów oraz wydobywania węglowodorów ze złóż; podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji; podziemnego składowania odpadów oraz podziemnego składowania dwutlenku węgla.
Ponadto wymienić można ustawę o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, która wprowadza obowiązek uzyskania koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, a także w zakresie obrotu technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.
Niemniej istnieją wyjątki od powyższej reguły, gdyż wyłącza się tutaj obrót wyrobami pirotechnicznymi widowiskowymi klasy F1, F2, F3, wyrobami pirotechnicznymi przeznaczonymi do użytku teatralnego klasy T1 oraz innymi wyrobami pirotechnicznymi klasy P1, jak też obrót bronią palną pozbawioną cech użytkowych zgodnie z przepisami ustawy z 21.5.1999 r. o broni i amunicji oraz bronią inną niż broń palna, jak i wyrobami o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, pozbawionymi w sposób trwały i nieodwracalny bojowych cech użytkowych.
Także na państwie ciążą określone obowiązki - organ koncesyjny zamieszcza bowiem w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie podmiotowej urzędu obsługującego organ, szczegółową informację o wszelkich warunkach uzyskania koncesji.
Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji albo ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji:
1) w przypadku niespełnienia warunków udzielenia koncesji;
2) ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa lub obywateli;
3) jeżeli w wyniku przeprowadzonej rozprawy albo przetargu udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom;
4) w przypadku gdy wydano decyzję o stwierdzeniu niedopuszczalności wykonywania praw z udziałów albo akcji przedsiębiorcy, na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o kontroli niektórych inwestycji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1857), jeżeli jest to w interesie publicznym;
5) w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.
Organ koncesyjny może czasowo wstrzymać udzielanie koncesji, ze względu na przyczyny, o których mowa wyżej w pkt 2, ogłaszając o tym w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:
1) zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją;
2) przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej;
3) obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.
Osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione w szczególności do:
1) wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokalu lub ich części, gdzie jest wykonywana działalność gospodarcza objęta koncesją, w dniach i w godzinach, w których ta działalność jest wykonywana lub powinna być wykonywana;
2) żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.
W przypadku stwierdzenia w trakcie kontroli uchybień organ koncesyjny może wezwać przedsiębiorcę do ich usunięcia w wyznaczonym terminie.
Adwokat Katowice Kamil Draga
