Nieletni - na jakich zasadach ponosi odpowiedzialność za swoje czyny? - cz.1

2024-09-14, Adwokat Katowice Kamil Draga

Osoby nieletnie w przypadku dopuszczenia się czynów karalnych odpowiadają w oparciu o przepisy ustawy z dnia z dnia 9 czerwca 2022r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich.

Wyjątkiem są naturalnie najpoważniejsze przestępstwa, gdzie na podstawie art. 10 kodeksu karnego granica ta przesuwa się z 17 na 15 czy nawet 14 lat i z mojej praktyki adwokata niestety daje się zauważyć, że odsetek spraw związanych z takimi młodymi sprawcami wzrasta w ogólnej liczbie popełnionych przestępstw.

Zatem wedle wymienionej na wstępie ustawy wobec nieletniego stosować można po pierwsze tzw. środki wychowawcze, a w bardziej drastycznych przypadkach tzw. środki poprawcze, w określonych sytuacjach stosuje się nadto tzw. środki lecznicze.

Kogo jednak uważa się za nieletniego?

Zgodnie z art. 1 ust. 1 cyt. ustawy jej przepisy stosuje się do:

1)postępowania w sprawach o demoralizację - wobec osób, które ukończyły 10 lat i nie są pełnoletnie;
2)postępowania w sprawach o czyny karalne - wobec osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat;
3)wykonywania środków wychowawczych, środka leczniczego lub środka poprawczego - wobec osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby 21 lat, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.

Środkami wychowawczymi są:
1)upomnienie;
2)zobowiązanie do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części, do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, do wykonania prac społecznych, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym, w szczególności terapii uzależnień, psychoterapii, psychoedukacji, lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, do powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub do zaniechania używania substancji psychoaktywnej;
3)nadzór odpowiedzialny rodziców albo opiekuna nieletniego;
4)nadzór organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej, której celem statutowym jest praca z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, zapobieganie demoralizacji nieletnich lub pomoc w readaptacji społecznej nieletnich, pracodawcy albo osoby godnej zaufania udzielających poręczenia za nieletniego;
5)nadzór kuratora sądowego;
6)skierowanie do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej, w tym organizacji pozarządowej, lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7)zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju;
8)przepadek przedmiotów pochodzących z czynu zabronionego, przepadek przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego, przepadek równowartości przedmiotów pochodzących z czynu zabronionego lub przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego, przepadek przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przesyłanie, przenoszenie, przewóz lub przechowywanie jest zabronione, przepadek przedsiębiorstwa albo jego równowartości, przepadek pojazdu mechanicznego albo równowartości pojazdu, przepadek korzyści majątkowej albo jej równowartości lub przepadek przedmiotów czynów zabronionych;
9)umieszczenie w rodzinie zastępczej zawodowej specjalistycznej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim, zwanej dalej "rodziną zastępczą zawodową";
10)umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym;
11)umieszczenie w okręgowym ośrodku wychowawczym.

Środkiem poprawczym jest z kolei umieszczenie w zakładzie poprawczym nieletniego. Warto tu jednak dodać, że ten najostrzejszy środek stosuje się, jeżeli przemawiają za tym wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz rodzaj czynu karalnego, sposób i okoliczności jego popełnienia, zwłaszcza gdy środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji nieletniego.

Adwokat Katowice Kamil Draga