Przepadek korzyści uzyskanej z przestępstwa

2023-05-13, Adwokat Siemianowice Kamil Draga

Dodatkową sankcją wymierzoną przeciwko przestępcom jest przewidziany w art. 45 kodeksu karnego obowiązek orzeczenia przez Sąd, który skazuje sprawcę przestępstwa za zarzucany mu aktem oskarżenia czyn, przepadku korzyści uzyskanych z popełnienia przestępstwa lub też równowartości takiej korzyści, o ile oczywiście nie dochodzi do sytuacji, że korzyść lub jej równowartość podlega zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi (np. skradziony pojazd).

Pytanie, jakie rodzi się w praktyce stosowania tego przepisu, to jak wyliczyć ową korzyść, czy można jakoś posiłkować się zasadami wyliczana dochodu w prawie podatkowym czy też pomocne będą może reguły przewidziane w kodeksie cywilnym.

W szczególności interesujące wydaje się być zagadnienie sposobu obliczania wspomnianej korzyści w przypadku tzw. przestępstw narkotykowych, tj. przypadków, gdy ktoś będąc "dilerem" sprzedaje środki odurzające, uprzednio nabywając je w ilościach znacznych ("hurtowych") od swojego dostawcy.

Choć nierzadko organy ścigania, stawiając zarzuty związane z obrotem środkami odurzającymi, ustalają ceny, po jakich dokonuje się ich zakupów/sprzedaży, co pozwala z kolei wyliczać marżę, czyli zysk jaki faktycznie "diler" uzyskuje sprzedając narkotyki, to jednak stanowisko orzecznictwa przyjmuje tutaj dość jednoznacznie, że korzyścią nie jest żaden zysk w sensie ekonomicznym (czyli po prostu ile "diler" zarobił na swoim procederze), lecz cała kwota, jaką uzyskał ze sprzedaży środków odurzających. Nie ma tu znaczenia po ile nabył - jego obowiązkiem staje się zwrot korzyści w kwocie obejmującej pełną wartość pieniędzy, jakie uzyskał ze sprzedaży narkotyków.

Tytułem przykładu można tutaj wymienić następujące najnowsze orzeczenia:

- Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2022 r. I KK 17/22:
"Brak jest podstaw do przyjmowania, iż korzyścią majątkową jest jedynie realny zysk osiągnięty przez sprawcę przestępstwa. Korzyści takiej nie można pomniejszać poprzez potrącenie poniesionych przez sprawcę wydatków, które poniósł on, aby korzyść z przestępstwa osiągnąć.",

- Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2022 r. V KK 505/21:
"W skład korzyści majątkowej w rozumieniu art. 45 § 1 k.k., podlegającej przepadkowi, wchodzą również wszelkie wydatki poczynione przez sprawcę na uzyskanie przedmiotu pochodzącego z przestępstwa. Całkowicie pozbawione podstaw byłoby uznanie, że od "zysków" należy potrącić koszty poniesione przez sprawcę na zakup środków odurzających, czy też potrzebnych do ich produkcji sprzętów.",

- Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2022 r. II KK 570/21:
"Przyjęcie wykładni, wedle której pojęcie korzyści majątkowej obejmuje wartość środków odurzających, a nie zysk osiągnięty w wyniku nielegalnego obrotu, nie może zostać uznane za rażące naruszenie prawa materialnego.".