Czy można odpowiadać za cudze podatki – cz. 1 ?
2017-06-14, Adwokat Katowice Kamil Draga
Niestety tak – istnieje szereg ryzyk, że zostaniemy zmuszeni do zapłaty podatków, a w zasadzie zaległości podatkowych, które obciążają kogo innego i nie jest to wcale skala rzadka czy marginalna, co też poniekąd wynika z nieznajomości prawa i niefrasobliwości społeczeństwa.
Na początek warto omówić chyba najczęściej stosowany przepis przez organy podatkowe w celu ściągnięcia podatku od innych osób – mianowicie art. 111 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z nim: „Członek rodziny podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego działalności.”.
Definicja „członka rodziny” jest przy tym dość szeroka – przepis stanowi bowiem, że obejmuje to zstępnych (czyli dzieci, wnuków, prawnuków itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.), rodzeństwo, małżonków zstępnych, osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu (a zatem np. pozostającą w tzw. związku nieformalnym). Jak widać nie są tu objęci tym rygorem np. teściowie czy też kuzyni, szwagier, a więc m.in. ta grupa osób, którą kodeks rodzinny określa jako „powinowatych”. Wszelako trzeba tu pamiętać, że skoro członek rodziny odpowiada całym majątkiem, to także majątkiem wspólnym (jeśli ze swoim małżonkiem w takim ustroju pozostaje), toteż należy baczyć na ryzyko np. egzekucji z naszego mieszkania czy samochodu nabytego wspólnie z mężem (żoną) w trakcie małżeństwa – na poczet zaległości podatkowych jego członka rodziny.
Istnieje wyjątek od powyższej reguły – bowiem odpowiedzialność tu omawiana nie dotyczy osób, które w okresie stałego współdziałania z podatnikiem były osobami, wobec których na podatniku ciążył obowiązek alimentacyjny - w zakresie wynikającym z obowiązku alimentacyjnego.
Co oznacza „stałe współdziałanie z podatnikiem w wykonywaniu działalności gospodarczej” ? Jest to przesłanka nieostra i nierzadko zależna od uznania organów podatkowych, gdyż jak precyzyjnie określić kiedy następuje jedynie okazjonalne lub sezonowe współdziałanie albo też kiedy jest to współdziałania w wykonywaniu, a kiedy jedynie pomoc marginalna i niezbyt istotna z punktu widzenia charakteru takiej działalności? Aktualnie nie istnieje orzecznictwo ściśle określające ramy czy też warunki uzania zaistnienia tej przesłanki. Wszelako wartym przytoczenia jest wyrok NSA
z 4 kwietnia 2012r. (II FSK 1929/10) gdzie stwierdza się, że:
„Na wstępnie należy wskazać, że podstawą odpowiedzialności członków rodziny za zaległości podatkowe podatnika są istniejące pomiędzy tymi podmiotami powiązania o charakterze majątkowym. Przeniesienie na członka rodziny podatnika odpowiedzialności na podstawie art. 111 OrdPU wymaga łącznego spełnienia wskazanych w nim przesłanek. Niewykazanie przez organ podatkowy chociażby jednej z nich, uniemożliwia obciążenie odpowiedzialnością osoby trzeciej. Odpowiedzialność, o której mowa w analizowanym przepisie, uwarunkowana jest następującymi przesłankami:
1) dotyczy członków rodziny podatnika,
2) obejmuje jedynie zaległości podatnika, który prowadzi działalność gospodarczą,
3) zaległości podatnika muszą być związane z prowadzoną przez niego działalnością,
4) członek rodziny podatnika stale współdziałał z podatnikiem w prowadzeniu działalności gospodarczej, z którą związane są zaległości,
5) członek rodziny osiągał korzyści z działalności prowadzonej z podatnikiem (vide: R. Dowgier (w:) C. Kosikowski, L. Etel, R. Dowgier, P. Pietrasz, S. Presnarowicz, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wolters Kluwer Polska 2006 r.).”.
Co istotne – podpisanie tzw. intercyzy między małżonkami nie ma tutaj znaczenia, gdyż zgodnie z w/w przepisem zasady odpowiedzialności stosuje się również do małżonków, którzy zawarli umowę o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, których wspólność majątkowa została zniesiona przez sąd, oraz małżonków pozostających w separacji.
„Grozę” omawianej tu regulacji znacznie osłabia jednak ograniczenie odpowiedzialności członka rodziny jeśli chodzi o kwotę, jaką organ podatkowy może nakazać nam zapłacić – suma ta jest bowiem limitowana wysokością uzyskanych korzyści z działalności prowadzonej z podatnikiem, zatem nie ma możliwości, aby powyżej tej kwoty prowadzona była egzekucja z naszego majątku.
Adwokat Katowice Kamil Draga
