Ustalenie pochodzenia dziecka przez jego ojca

2016-03-22, Adwokat Kamil Draga

Zdarzają się sytuacje, iż kobieta niezamężna, która pozostawała w związku partnerskim, ma z tego związku dziecko, ale nie żyje już ze swym byłym partnerem, czyli ojcem tegoż dziecka. Może wystąpić z powództwem o ustalenie ojcostwa przeciwko byłemu partnerowi, lecz często bywa też i tak, że chęć ułożenia sobie życia z nowym mężczyzną, którego nierzadko poślubia, powstrzymuje ją od utrzymywania jakichkolwiek relacji z byłym partnerem, którego po prostu chce „wymazać” ze swego życia. W tej sytuacji jednak biologiczny ojciec może podjąć stosowne kroki prawne, tj. wystąpić o ustalenie ojcostwa. Może też prawnie potwierdzić swoje ojcostwo poprzez uznanie dziecka i warto tu pamiętać, że polskie prawo przewiduje nawet możliwość uznania dziecka poczętego, a nieurodzonego. Samo uznanie to czynność stosunkowo nieskomplikowana, gdyż następuje przez złożenie stosownego oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Co istotne – uznać może już mężczyzna (czy raczej chyba chłopak), który ukończł 16 lat i nie jest jeszcze pełnoletni. Jednak pamiętajmy, że problemem przy uznaniu może stać się uzyskanie zgody matki, która takie uznanie musi potwierdzić w terminie 3 miesięcy (od daty naszego oświadczenia), aby było ono skuteczne. W razie jej sprzeciwu czy niezajęcia w ogóle stanowiska – zostaje już tylko proces w sądzie o dochodzenie naszych praw do dziecka.

Ciekawostką jest fakt, że skorzystanie z takiej drogi sądowej jest dopiero w polskim prawie możliwe od kilkunastu lat, gdyż dopiero w 2003r. Trybunał Konstytucyjny raczył dostrzec ten problem i stwierdził niekonstytucyjność poprzednich przepisów, pozostawiających tak naprawdę ojca na łasce matki lub prokuratora, który teoretycznie mógł za niego wystąpić do sądu. Poza tym jak widać także sam ustawodawca miał ważniejsze rzeczy „na głowie” albo zwyczajnie pozycja ojca była nadzwyczajnie słaba w polskim prawie rodzinnym i w efekcie nie decydował się na zmiany w prawie dopóki nie przymusił go do tego Trybunał. Jako adwokat muszę ocenić takie postawy za mogące podważać autorytet tych instytucji u obywateli.

Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 maja 2006 r. 55339/00:
„Biorąc pod uwagę następujące okoliczności sprawy:
• brak jakiejkolwiek bezpośrednio dostępnej procedury, dzięki której skarżący mógłby domagać się legalnego stwierdzenia swojego ojcostwa,
• brak w prawie krajowym jakichkolwiek wskazówek co do sposobu wykonywania powierzonej władzy dyskrecjonalnej, odnoszącej się do decydowania o tym czy zakwestionować prawne ojcostwo ustanowione poprzez oświadczenie złożone przez innego mężczyznę,
• pobieżny sposób, w jaki władze wykonywały swoje uprawnienia w stosunku do żądań wnoszonych przez skarżącego, dotyczących zakwestionowania tego ojcostwa,
oraz po zbadaniu sposobu w jaki wszystkie te elementy wzięte razem wpłynęły na sytuację skarżącego, Trybunał stwierdził, że nawet mając na uwadze margines swobody pozostawiony państwu, nie zapewniło ono skarżącemu poszanowania jego życia rodzinnego, do którego jest on uprawniony na podstawie Konwencji. Tym samym doszło do naruszenia artykułu 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284).”,

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 lutego 2005 r. II CK 435/04:
„1. W żadnym przepisie nie wypowiedziano (wprost ani pośrednio) zasady, iż prawomocny wyrok ustalający ojcostwo (art. 84-86 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) wywiera skutki prawne ex tunc w zakresie wszystkich stosunków prawnych, tj. w sferze praw stanu i stosunków prawno-majątkowych.
2. Wydany - po zawarciu umowy przekazania gospodarstwa rolnego na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133) - prawomocny wyrok ustalający stosunek ojcostwa między przekazującym i następcą prawnym, którego pominięto w umowie o przekazaniu, nie powoduje nieważności tej umowy (art. 58 § 1 KC).”,

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 maja 2000 r. IV CKN 1097/00:
„1. Ponowienie dowodu z badań poliformicznych DNA może być uzasadnione tylko wówczas, gdy zachodzą uzasadnione okoliczności podważające prawidłowość przeprowadzenia tego dowodu. Można by też uznać, że dowód z badań poliformicznych DNA należy ponowić, gdy wbrew wynikowi tych badań, inne dowody przeprowadzone w sprawie, a przede wszystkim dowody wykorzystujące istniejące techniki naukowo-badawcze, jednoznacznie wskazują na niepodobieństwo ojcostwa mężczyzny.
2. Dowód z badań antropologicznych z reguły może wskazywać jedynie w przybliżeniu odległym od pewności na ojcostwo mężczyzny poddanego tym badaniom. Wobec możliwości przeprowadzania dowodu prowadzącego do znacznie pewniejszego rezultatu, jakim jest dowód z badań poliformizmu DNA, znaczenie dowodu z badań antropologicznych jest niewielkie. Wynik tych badań nie może w zasadzie prowadzić do podważenia wyniku z badań poliformizmu DNA.”,

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 6 kwietnia 1998 r. I CKU 13/98:
„Postępowanie dowodowe w sprawach o ustalenie ojcostwa powinno być szczególnie dokładne. Metoda genetycznej identyfikacji człowieka (DNA), w wyniku której nastapić może wyłączenie ojcostwa pozwanego meżczyzny, nie może ograniczać postępowania dowodowego do formalnej oceny znaczenia tego środka dowodowego jako decydującego o oddaleniu powództwa.”,

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 kwietnia 1978 r. III CRN 56/78:
„Uznanie dziecka bądź ustalenie ojcostwa na mocy orzeczenia sądu, może nastąpić tylko wtedy, gdy nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki.”,

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna - zasada prawna z dnia 20 marca 1976 r. III CZP 77/75:
„Orzeczenie pełnego przysposobienia dziecka nie stoi na przeszkodzie ustaleniu ojcostwa. Nie dotyczy to przewidzianego w art. 124[1] KRO wypadku, gdy rodzice wyrazili zgodę na przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającego”.

Uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1975 r. III CZP 18/75:
„W sprawie o ustalenie ojcostwa zgłoszenie interwencji ubocznej przez spadkobiercę domniemanego ojca nie jest dopuszczalne. Interwencję taką może jednak zgłosić dziecko zmarłego domniemanego ojca.”.


Adwokat Katowice Kamil Draga