Przestępstwo "prania brudnych pieniędzy" - odsetki od lokat

2022-04-11, Adwokat Katowice Kamil Draga

Stypizowane w art. 299 k.k. przestępstwo tzw. "prania brudnych pieniędzy" to oczywiście temat obszerny, ale i zarazem na skutek coraz to zmieniającej się rzeczywistości gospodarczej, sposobów prowadzenia działalności oraz relacji między przedsiębiorcami zagadnienia związane z tym czynem zabronionym często pojawiają się w orzecznictwie sądowym, jako wymagające określenia czy też rozwiania pewnych wątpliwości powstałych na tle konkretnych spraw.

Jednym z takich problemów zajął się Sąd Najwyższy, który - wprawdzie w sprawie cywilnej - w wyroku z dnia 21 stycznia 2021r. (III CSKP 80/21) stwierdził, że: "Charakter brudnych pieniędzy mają również pożytki prawne uzyskane za pieniądze pochodzące z ich prania, np. odsetki od środków na rachunkach bankowych czy papierów wartościowych lub dywidendy od akcji. Przeniesienie kwoty kapitału z rachunku nieoprocentowanego na rachunek oprocentowany oznaczałoby zatem zwiększenie kwoty w rozumieniu art. 299 k.k. (bez względu na typ przestępstwa), co byłoby sprzeczne z założeniami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu".

Sprawa zaś wyglądała w sposób następujący:

Powódka i Bank zawarli umowę kompleksowej obsługi klienta P. Dla powódki został utworzony rachunek bankowy nr (...), miało być prowadzone konto osobiste, środki na nim podlegały oprocentowaniu według zmiennej stopy procentowej, a wysokość tego oprocentowania w dniu zawarcia umowy była uzależniona od salda konta, przy czym w przypadku środków przekraczających kwotę 100.000 zł wynosiło 5% w stosunku rocznym.

W dniu 3 marca 2005 r. powódka przelała ze swojego rachunku bankowego na lokatę terminową do dnia 11 marca 2005 r. kwotę 9.055.972,23 zł, która została zaksięgowana na rachunku o numerze: (...). W dniu 11 marca 2005 r., po doliczeniu odsetek, na lokacie powódki znajdowała się kwota 9.065.136,29 zł. W dniach 4 i 9 marca 2005 r. faksem, a w formie pisemnej w dniu 10 marca 2005 r. Bank zawiadomił Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o podejrzanych transakcjach na rachunkach bankowych, w tym rachunkach powódki. GIIF w dniu 10 marca 2005 r. o godz. 9:51 nakazał Bankowi blokadę rachunków bankowych należących do J. K., J. K. i powódki, w tym m.in. rachunku nr (...), wskazując, że blokada obowiązuje przez 48 godzin od dnia 10 marca 2005 r. godz. 9:51. W tym też dniu, na skutek zawiadomienia GIIF o możliwości popełnienia przestępstwa z art. 299 § 1 k.k., Prokuratura Okręgowa Wydział VI ds. Przestępczości Zorganizowanej wszczęła śledztwo w sprawie o sygn. akt VI Ds. (...). W dniu 11 marca 2005 r. (piątek) Prokurator tej Prokuratury wydał postanowienie o dokonaniu blokady rachunków bankowych należących do ww. osób o numerach: (...) prowadzonych w Banku, do dnia 11 czerwca 2005 r., poprzez zakaz dokonywania wypłat gotówkowych i przelewów w odniesieniu do wszystkich osób upoważnionych do podejmowania działań na tych rachunkach. W tym też dniu pracownicy Banku (...) S.A. w korespondencji wewnętrznej przekazywali pomiędzy sobą informację o blokadzie ww. rachunków bankowych, dodając, że blokadą - zgodnie z decyzją GIIF - jest objęty też rachunek nr (...), zaś z informacji telefonicznej Prokuratora wynikało, że w następnym dniu roboczym (w poniedziałek) zostanie wydane postanowienie uzupełniające w tym przedmiocie.

W dniu 14 marca 2005 r. Prokurator wydał postanowienie o blokadzie rachunku bankowego powódki nr (...) do dnia 11 czerwca 2005 r. poprzez zakaz dokonywania wypłat gotówkowych i przelewów w odniesieniu do wszystkich osób upoważnionych do podejmowania działań na tym rachunku. W dniu 9 czerwca 2005 r. Prokurator wydał postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym grożącej J. K. kary grzywny, przepadku, nawiązki, świadczenia pieniężnego lub naprawienia szkody poprzez zajęcie pieniędzy zablokowanych na rachunkach bankowych: (...) - należącym do J. K., (...) - należącym do J. K., (...) - należących do A. K.

W dniu 13 kwietnia 2006 r. w korespondencji wewnętrznej pracownica Banku zwróciła się do koordynatora banku ds. przeciwdziałania praniu pieniędzy z pytaniem, jakich korekt należy dokonać na rachunku powódki nr (...), aby z tego rachunku wyksięgować odsetki w kwocie 562.013,61 zł i aby zatrzymać dalsze naliczanie odsetek, jak również dlaczego ma to nastąpić. Koordynator odpowiedział, że blokada rachunku nie oznacza zakazu naliczania odsetek, jednak w tym przypadku, z uwagi na zakończenie okresu lokaty i brak złożenia przez powódkę dyspozycji otwarcia nowej lokaty, nie ma podstaw do ich naliczania. W dniu następnym Prokurator zwolnił z zabezpieczenia kwotę 508.197,26 zł, która w dniu 29 czerwca 2006 r. została pobrana przez męża powódki (jej pełnomocnika), a na rachunku pozostała kwota 8.556.939,03 zł.

Jak zauważył m.in. SN:
"Cel ustawy koreluje z definicją prania brudnych pieniędzy zawartą w art. 299 § 1 k.k. - jest to przyjmowanie, posiadanie, używanie, przekazywanie lub wywożenie za granicę, ukrywanie, dokonywanie transferu lub konwersji, pomaganie do przenoszenia ich własności lub posiadania albo podejmowanie innych czynności, które mogą udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia lub miejsca umieszczenia, wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku środków płatniczych, instrumentów finansowych, papierów wartościowych, wartości dewizowych, praw majątkowych lub innego mienia ruchomego lub nieruchomości, pochodzących z korzyści związanych z popełnieniem czynu zabronionego. W doktrynie i orzecznictwie przeważa pogląd, że chodzi o wartości majątkowe pozostające zarówno w pośrednim, jak i bezpośrednim związku z czynem przestępczym (zob. np. postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 2010 r., II KK 226/09, OSNwSK 2010, Nr 1, poz. 768). Przyjmuje się przy tym, że charakter brudnych pieniędzy mają również pożytki prawne uzyskane za pieniądze pochodzące z ich prania, np. odsetki od środków na rachunkach bankowych czy papierów wartościowych lub dywidendy od akcji. Przeniesienie kwoty kapitału z rachunku nieoprocentowanego na rachunek oprocentowany oznaczałoby zatem zwiększenie kwoty w rozumieniu art. 299 k.k. (bez względu na typ przestępstwa), co byłoby sprzeczne z założeniami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.".