Przekształcenie przedsiębiorcy w jednoosobową spółkę kapitałową

2018-07-09, Adwokat Katowice Kamil Draga

Możlwość powyższego przekształcenia daje art. 584¹ kodeksu spółek handlowych i jest ona przewidziana dla tzw. „przedsiębiorcy przekształcanego” określonego w art. 551 § 5 k.s.h., którym jest wedle tego przepisu „Przedsiębiorca będący osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. poz. 646) - (przedsiębiorca przekształcany)...”. Przypadek ten dotyczy zatem sporej rzeszy podmiotów, które indywidualnie prowadzą działalność gospodarczą w różnorakich sferach życia gospodarczego.

Można zadać pytanie – czy jest w ogóle sens przekształcać swoją działalność gospodarczą, a nie lepiej – z uwagi na czas czy uciążliwości z tym związane – po prostu założyć nowy podmiot, np. spółkę z o.o. Odpowiedź uzależniona jest od specyfiki danej działalności i sytuacji przedsiębiorcy.

Bez wątpienia nowy podmiot jest sukcesorem przedsiębiorcy przekształcanego i przejmuje jego prawa i obowiązki, zatem dla kontrahentów będzie to czytelny sygnał, że nie ma ryzyka związanego z tym, że nagle ktoś znika z obrotu a pojawia się w formule nowej spółki, która nie ma obowiązku dotrzymania zobowiązań indywidualnego przedsiębiorcy. Również ze względów wizerunkowych nowa spółka może wykorzystać renomę, prestiż i powoływać się na doświadczenie zdobyte przez przedsiębiorcę, co przecież dla potencjalnych kontrahentów musi mieć znaczenie.

Warto pamiętać, że przekształcić może się przedsiębiorca wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – wymogiem bowiem przekształcenia jest wykreślenie go z tejże ewidencji.

Przepisy nie zabraniają także – tak jak ma to miejsce w przypadku spółek – aby przekształceniu podlegał przedsiębiorca znajdujący się w stanie upadłości, choć być może jest to luka prawna, której ustawodawca nie zamierzał wykreować i taki zakaz zostanie jednak wprowadzony w przyszłości.

Czymś co wyróżnia pozytywnie omawiany tu sposób przekształcenia jest jego znacznie prostszy przebieg, niż w sytuacji przekształcania spółek. Zgodnie bowiem z art. 584(5) k.s.h.:
„Do przekształcenia przedsiębiorcy wymaga się:
1) sporządzenia planu przekształcenia przedsiębiorcy wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta;
2) złożenia oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy;
3) powołania członków organów spółki przekształconej;
4) zawarcia umowy spółki albo podpisania statutu spółki przekształconej;
5) dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia przedsiębiorcy przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.”.

Plan przekształcenia wymaga formy aktu notarialnego. Plan przekształcenia przedsiębiorcy powinien zawierać co najmniej ustalenie wartości bilansowej majątku przedsiębiorcy przekształcanego na określony dzień w miesiącu poprzedzającym sporządzenie planu przekształcenia przedsiębiorcy.

Do planu przekształcenia należy dołączyć:
1) projekt oświadczenia o przekształceniu przedsiębiorcy;
2) projekt aktu założycielskiego (statutu);
3) wycenę składników majątku (aktywów i pasywów) przedsiębiorcy przekształcanego;
4) sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia na dzień, o którym mowa w § 1 art. 584(7) k.s.h.

Jeżeli przedsiębiorca nie jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, sprawozdanie finansowe, o którym mowa w § 2 pkt 4, sporządza się w oparciu o podsumowanie zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów oraz innych ewidencji prowadzonych przez przedsiębiorcę dla celów podatkowych, spis z natury, a także inne dokumenty pozwalające na sporządzenie tego sprawozdania.

Plan przekształcenia przedsiębiorcy należy poddać badaniu przez biegłego rewidenta w zakresie poprawności i rzetelności. Sąd rejestrowy właściwy według siedziby przedsiębiorcy przekształcanego wyznacza na wniosek przedsiębiorcy przekształcanego biegłego rewidenta.
W uzasadnionych przypadkach sąd może wyznaczyć dwóch albo większą liczbę biegłych. Na pisemne żądanie biegłego rewidenta przedsiębiorca przekształcany przedłoży mu dodatkowe wyjaśnienia lub dokumenty. Biegły rewident, w terminie określonym przez sąd, nie dłuższym jednak niż dwa miesiące od dnia jego wyznaczenia, sporządzi na piśmie szczegółową opinię i złoży ją wraz z planem przekształcenia przedsiębiorcy sądowi rejestrowemu oraz przedsiębiorcy przekształcanemu. Sąd rejestrowy określa wynagrodzenie za pracę biegłego rewidenta i zatwierdza rachunki jego wydatków. Jeżeli przedsiębiorca przekształcany dobrowolnie tych należności nie uiści w terminie dwóch tygodni, sąd rejestrowy ściągnie je w trybie przewidzianym dla egzekucji opłat sądowych.

Również oświadczenie przedsiębiorcy o przekształceniu wymaga formy aktu notarialnego i powinno określać co najmniej:
1) typ spółki, w jaki zostaje przekształcony przedsiębiorca;
2) wysokość kapitału zakładowego;
3) zakres praw przyznanych osobiście przedsiębiorcy przekształcanemu jako wspólnikowi albo akcjonariuszowi spółki przekształconej, jeżeli przyznanie takich praw jest przewidziane;
4) nazwiska i imiona członków zarządu spółki przekształconej.

Przepisy przewidują także konsekwencje nieprawidłowego zachowania się po stronie przedsiębiorcy w związku z dokonywaniem przekształcenia. Na podstawie art. 584(10) k.s.h. osoby działające za przedsiębiorcę przekształcanego odpowiadają solidarnie wobec tego przedsiębiorcy, spółki, wspólników oraz osób trzecich za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem, sprzecznym z prawem albo postanowieniami umowy lub statutu spółki, chyba że nie ponoszą winy. Ponadto osoba fizyczna, o której mowa w art. 551 § 5, odpowiada wobec spółki, wspólników oraz osób trzecich za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem, sprzecznym z prawem albo postanowieniami umowy lub statutu spółki, chyba że nie ponosi winy. Z kolei biegły rewident odpowiada wobec przedsiębiorcy przekształcanego za szkody wyrządzone z jego winy. W przypadku gdy biegłych jest kilku, ich odpowiedzialność jest solidarna. Roszczenie związane z powyższą odpowiedzialnością przedawniają się w terminie 3 lat.

Nie jest także jak się zdaje możliwa „ucieczka od odpowiedzialności” przedsiębiorcy przekształcanego, rozumiana jako przerzucenie długów związanych ze swoją wcześniejszą działalnością na nowy podmiot – spółkę. W myśl art. 584(13) k.s.h.: „Osoba fizyczna, o której mowa w art. 551 § 5, odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia, przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia.”.

Warto wymienić tutaj następujące orzecznictwo w omawianej kwestii:

Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 21 marca 2017 r. II UZ 89/16:
„Przekształcenie przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 584[1] KSH, prowadzi do utworzenia spółki prawa handlowego, która wcześniej nie istniała; równocześnie nie ustaje byt prawny osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Tym samym nie można stwierdzić, że w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę prawa handlowego zachowana zostaje ciągłość podmiotowa.”,

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 10 marca 2016 r. I ACa 45/16: „1. W zakresie praw i obowiązków, które dotychczas przysługiwały przedsiębiorcy przekształcanemu i które z dniem przekształcenia stały się prawami i obowiązkami spółki przekształconej, dochodzi do następstwa prawnego między tymi podmiotami, które kwalifikować należy jako "przejście na inną osobą" uprawnienia lub obowiązku w rozumieniu art. 788 § 1 KPC. Między przedsiębiorcą przekształcanym, będącym wcześniej podmiotem przedmiotowych praw i obowiązków, a spółką przekształconą, która staje się podmiotem tych praw i obowiązków, nie zachodzi bowiem tożsamość podmiotowa. Następstwo prawne, o którym mowa, to odmiana sukcesji uniwersalnej, która ma ograniczony zakres przedmiotowy i realizuje się wskutek jednego zdarzenia prawnego inter vivos, a nie mortis causa. Dlatego też trudno mówić zarówno o sukcesji uniwersalnej, jak i kontynuacji. Tym samym przekształceniu podlega faktycznie przedsiębiorstwo osoby fizycznej.
2. W dacie wytaczania powództwa nie istniała możliwość pozwania każdego z dłużników solidarnych, albowiem jeden z tych podmiotów jeszcze nie istniał. Tym samym nie istniała jeszcze w tej dacie jakakolwiek solidarna odpowiedzialność dwóch odrębnych podmiotów. W przypadku przekształcenia nie istnieje "klasyczna" sytuacja polegająca na powstaniu określonej wierzytelności, za którą solidarnie odpowiadają dwa odrębne podmioty. Skutek przekształcenia jest tego rodzaju, że jedyny dłużnik stawał się dłużnikiem solidarnym z podmiotem przekształconym, który zasadniczo staje się odpowiedzialnym za spłatę zobowiązania. Trudno więc mówić o istnieniu odrębnych roszczeń, które uzasadniałyby odrębne ich przedawnienie.
3. Pozwana spółka stała się wskutek przekształcenia dłużnikiem powoda w takim dokładnie kształcie, jaki istniał i obciążał osobę fizyczną dokonującą przekształcenia formy prowadzonej działalności gospodarczej, a więc także w zakresie odnoszącym się do przerwy biegu terminu przedawnienia wskutek wniesienia powództwa o wierzytelność przysługującą wobec takiej osoby.”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 grudnia 2014 r. II FSK 2630/12:
„1. Przekształcenie dochodzi do skutku z chwilą wpisania spółki do rejestru, która to czynność ma charakter konstytutywny. Równocześnie nie ustaje byt prawny osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, a jedynie zostaje ona wykreślona z odpowiedniego rejestru. Nie można zatem stwierdzić, że w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę prawa handlowego zachowana zostaje ciągłość podmiotowa. W istocie rzeczy przekształceniu ulega jedynie przedsiębiorstwo, poprzez zmianę formy prowadzonej działalności gospodarczej.
2. "Przekształcenie", o którym jest mowa w art. 584[1] KSH, odpowiada pojęciu "utworzenia", którym posłużono się w art. 14n § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.). Przedsiębiorca, który prowadzi jednoosobową działalność jest osobą zainteresowaną w sprawie jej wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, jeśli planuje utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.,

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Opolu z dnia 13 lutego 2018 r. II SA/Op 563/17:
„1. Z przepisu art. 72a ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm.) jednoznacznie wynika, że uprawnienia wynikające z decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach są uprawnieniami zbywalnymi, jednak tylko i wyłącznie z zachowaniem warunków przewidzianych w ustawie, tj.: przeniesienie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może nastąpić wyłącznie w drodze decyzji administracyjnej, uprawniony musi wyrazić zgodę na przeniesienie tej decyzji na inny podmiot, a podmiot, na który decyzja ma zostać przeniesiona musi bezwzględnie przyjąć wszystkie warunki z tej decyzji wynikające. Powyższe prowadzi do stwierdzenia, że dopiero wydanie decyzji na podstawie art. 72a ust. 1 ustawy powoduje, że spółka powstała wskutek przekształcenia przedsiębiorcy nabywa uprawnienia wynikające z decyzji wydanej w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań.
2. Jak wynika z art. 87 ustawy, zmiana decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach poddana została takim samym wymogom materialnoprawnym, jak wydanie decyzji środowiskowej. Uznać tym samym trzeba, że decyzja środowiskowa jest elementem stanu prawnego będącego podstawą dla decyzji następczej (zmieniającej). Wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji pierwotnej ze skutkiem ex tunc, czyli od dnia wydania decyzji pierwotnej, musi natomiast prowadzić do wniosku, iż w chwili obecnej, ani też w chwili wydania decyzji zmieniającej, nie było w obrocie prawnym decyzji, która mogłaby podlegać zmianom. Nie można tym samym pozostawić w obrocie prawnym decyzji zmieniającej niejako decyzję już "nieistniejącą".”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 września 2017 r. II GSK 3092/15:
„Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.”,

Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lutego 2017 r. III CZP 98/16:
„1. Dłużnik będący osobą fizyczną ponosi solidarną odpowiedzialność na podstawie art. 584[13] KSH, jeżeli wierzyciel wytoczy przeciwko niemu powództwo w okresie biegu terminu określonego w tym przepisie.
2. Wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia. Na gruncie art. 574 KSH termin trzyletni jest terminem zawitym.
3. W odróżnieniu od przedawnienia, prekluzja cechuje się większym rygoryzmem, w większym bowiem stopniu ogranicza pod względem czasowym realizację roszczeń. Roszczenia, do których odnoszą się terminy prekluzyjne, po ich upływie wygasają, natomiast roszczeń przedawnionych nie można jedynie skutecznie dochodzić przed sądem, jeżeli ten przeciwko komu roszczenie takie przysługuje, uchylił się od zaspokojenia (art. 117 § 2 KC). Upływ terminu prekluzyjnego sąd - w odróżnieniu od przedawnienia - uwzględnia z urzędu. Odmiennie niż przy przedawnieniu - po upływie terminu prekluzyjnego nie jest dopuszczalne zrzeczenie się korzystania ze skutków jego upływu. Szerszy jest natomiast zakres zastosowania terminów zawitych, obejmują one bowiem zarówno roszczenia majątkowe, jak i inne uprawnienia, natomiast terminy przedawnienia dotyczą wyłącznie roszczeń majątkowych. Przepisy, które wskazują terminy zawite mają charakter iuris stricti i w związku z tym muszą być stosowane ściśle. Upływ terminu prekluzyjnego pozbawia wierzyciela przysługującego mu prawa.”.



Adwokat Katowice Kamil Draga