„Karuzela podatkowa”

2018-01-11, Adwokat Katowice Kamil Draga

Współczesny obrót handlowy i zawieranie umów z kontrahentowi z uwagi na tempo i szybkość w jakich się dokonują, jak i korzystanie z metod porozumiewania się na odległość, przesyłania dokumentów jedynie elektronicznie, rodzi niestety ryzyka dla przedsiębiorcy w postaci zostania nieświadomym uczestnikiem tzw. „karuzeli podatkowej”. Proceder ten polega – w znacznym uproszczeniu – na obracaniu przez wiele podmiotów tym samym towarem, a co ma na celu przez określone podmioty czerpania korzyści w postaci unikania płacenia podatku czy też korzystania z odliczeń podatku, oczywiście na szkodę budżetu i Skarbu Państwa. O fakcie wzięcia udziału w karuzeli przedsiębiorca dowiaduje się najczęściej wtedy, gdy zainteresują się nim organy podatkowe i jest przeprowadzona kontrola w jego firmie. Sankcje są zazwyczaj dotkliwe - „wyrzucenie” z kosztów „lewych” faktur czy utrata prawa odliczenia podatku VAT z nich wynikających. Do tego nierzadko trzeba zapłacić odsetki, a dla ociągających się z zapłatą poza termin, który pomaga uniknąć odpowiedzialności karnoskarbowej – także dodatkowe koszty związane ze sprawą w sądzie oraz finalnie wyrok skazujący.

Polskie organy podatkowe szczególnie, a i bynajmniej także czasem nawet sądy administracyjne (w których składzie zgodnie z przepisami może znaleźć się sędzia poprzednio pracujący przez lata np. jako prokurator tropiący właśnie proceder „karuzeli”) rozpatrujące odwołania od ich decyzji, cechowała i cechuje nadal postawa nieprzychylna wobec podatnika, znaczny rygoryzm i formalizm, które powodują do tego, że ich interpretacja przepisów jest niekorzystna dla przedsiębiorcy.

Na szczęście jednak stanowisko fiskusa musi brać pod uwagę wykładnię prawa i zasady wynikające z orzecznictwa europejskiego, a te jest już znacznie bardziej liberalne i nie zakładające z góry, że przedsiębiorca z założenia to „cwaniak” i „kombinator”, którego należy dokładnie prześwietlić i na wypadek choćby małego zetknięcia się bez swojej winy z prawdziwymi oszustami podatkowymi, potraktować jako wspólnika albo choćby pomocnika w ich działalności przestępczej nastawionej na uszczuplenia podatkowe.


Jakie to zasady i reguły? Poniżej wybrane cytaty i stwierdzenia z różnych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej - wyrok z 21 czerwca 2012r. w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11 Mahageben kft oraz Peter Daavid:

- art. 167, art. 168 lit. A, art. 178 lit. A, art. 220 pkt 1 i art. 226 Dyrektywy 2006/12 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie praktyce krajowej, w ramach której organ podatkowy odmawia podatnikowi prawa do odliczenia od kwoty należnego podatku od wartości dodanej kwoty tego podatku należnego lub zapłaconego z tytułu świadczonych mu usług z tego powodu, iż wystawca faktur dotyczących owych usług lub jeden z jego usługodawców dopuścił się nieprawidłowości, bez udowodnienia przez organ podatkowy na podstawie obiektywnych przesłanek, iż podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała się z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu,

- art. 167, art. 168 lit. A, art. 178 lit. A i art. 273 Dyrektywy 2006/12 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie praktyce krajowej, w ramach której organ podatkowy odmawia prawa do odliczenia z tego powodu, iż podatnik nie upewnił się, że wystawca faktury za towary, których prawo do odliczenia ma dotyczyć, jest podatnikiem, że dysponował on tymi towarami i był w stanie je dostarczyć oraz że wywiązał się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku od wartości dodanej, albo z tego powodu, że podatnik nie posiada, poza fakturą, innych dokumentów potwierdzających spełnienie powyższych warunków, mimo że spełnione były warunki materialne i formalne powstania prawa do odliczenia określone w Dyrektywie 2006/12,
a podatnik nie miał przesłanek podejrzewać, że wystawca faktury dopuścił się nieprawidłowości lub przestępstwa.

Trybunał ustalił okoliczności faktyczne sprawy, na kanwie której zapadło cytowane orzeczenie, a mianowicie stwierdził, że w danej sprawie: po pierwsze, transakcja mająca stanowić podstawę odliczenia została dokonana, co wynika z odpowiadającej jej faktury, a po drugie faktura ta zawiera wszelkie dane wymagane przepisami Dyrektywy 2006/12. W związku z tym uznał, że określone w dyrektywie materialne i formalne warunki powstania prawa do odliczenia zostały spełnione (pkt 44). dopiero po tych ustaleniach, powołując się na wcześniejsze swoje orzecznictwo, wskazał między innymi na to, że:

- podatnikowi można odmówić prawa do odliczenia, ale z powodu tego, że jest to wyjątek od zasady, to organ podatkowy zobowiązany jest wykazać w sposób prawnie wymagany istnienie obiektywnych przesłanek, że podatnik będący odbiorcą usług lub dostaw stanowiących podstawę prawa do odliczenia wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcje te wiążą się z przestępstwem popełnionym przez dostawcę lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu (pkt 45 i 49),
- podatnika, który wiedział lub powinien był wiedzieć, że nabywając towar lub usługę uczestniczy w transakcji stanowiącej element przestępstwa w dziedzinie podatku VAT, należy uznać za wspólnika w tym przestępstwie, niezależnie od tego, czy uzyskuje on korzyści z dalszej sprzedaży owych towarów lub świadczenia usług w ramach dokonywanych przez siebie transakcji (pkt 46),
- wprowadzenie systemu odpowiedzialności bez winy wykraczałoby bowiem poza zakres niezbędny do ochrony interesów skarbu państwa (pkt 48).


Następnie Trybunał zaakcentował także obowiązek podjęcia pewnych działań już od strony podatnika korzystającego z odliczenia. Zauważył, że dopiero, gdy podmiot gospodarczy podjął wszelkie działania, jakich można od niego w sposób uzasadniony oczekiwać, w celu upewnienia się, że transakcje, w których uczestniczy nie wiążą się z przestępstwem, czy to w zakresie podatku od towarów i usług, czy w innej dziedzinie, może on domniemywać legalność tych transakcji bez ryzyka utraty prawa do odliczenia podatku naliczonego i że zależy to od okoliczności danej sprawy (pkt 53 i 59). Wymagania takie nie są sprzeczne z prawem wspólnotowym ( pkt 54).

Uznał też, że istnieje możliwość nakładania podatku przez państwa dodatkowych obowiązków w celu właściwego poboru podatku i zapobiegania przestępczości, o której mowa w art. 273 Dyrektywy 2006/112, ale – zdaniem Trybunału – organy podatkowe nie mogą jednak wymagać, by podatnik badał następujące okoliczności, które podlegają kontroli tych organów (pkt 61):
- czy wystawca faktury jest podatnikiem,
- czy dysponuje towarami będącymi przedmiotem transakcji i jest je w stanie dostarczyć,
- czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku od towarów i usług.





Adwokat Katowice Kamil Draga