Nadpłata podatku - jak i gdzie jej zwrot?

2016-05-04, Adwokat Katowice Kamil Draga

Trzeba pamiętać, że jeśli pomylimy się i zapłacimy więcej podatku (dochodowego wykazanego w zeznaniu rocznym, od nieruchomości, rolnego itp.) niż tego wymagają przepisy, to oczywiście kwota ta nie przepadnie. Przede wszystkim ta nadpłata zostanie zaewidencjonowana na właściwym rachunku danego urzędu. Jednak po niedawnej zmianie przepisów obecnie nadpłaty podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych. W sytuacji zaś gdy nie posiadamy żadnych z wcześniej wymienionych, to kwota zostanie zwrócona, chyba że sami złożymy wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. Do tej pory było na odwrót – brak z naszej strony reakcji powodował, że nadpłata była nam zaliczana na przyszłe podatki do zapłaty.

Wydawałoby się więc, iż obywatel-podatnik nie ma powodu do obaw, bo jeśli nawet sam nie zorientuje się w pomyłce, to urząd zaliczy mu to na inne jego aktualne zobowiązania lub zwróci nadpłatę. Otóż sprawa nie wygląda tak różowo – jeśli podaliśmy urzędowi nasz rachunek bankowy, to tylko wtedy na ten rachunek otrzymamy zwrot. Jeśli tego nie zrobiliśmy, to zwrot otrzymamy przekazem pocztowym, ale kwota będzie pomniejszona o koszty tego przekazu. Co więcej – jeśli nie wskazaliśmy rachunku a nadpłata jest niewielka, tj. nie przekracza dwukrotności kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (aktualnie jest to 23,20 zł.), to zwrot tych pieniędzy może nastąpić tylko w kasie danego urzędu – bynajmniej jeśli nie wiemy, że nadpłaciliśmy to po prostu nie udamy się do urzędu i nie odbierzemy sobie tych pieniędzy. A skoro do tego nie fatygowaliśmy się złożeniem wniosku o zaliczenie ewentualnej nadpłaty na przyszłe zobowiązania, to ta kwota będzie tak naprawdę raczej cały czas dodatkowym przysporzeniem dla danego urzędu, który wcale nie ma obowiązku informowania nas o tym, że możemy sobie ją odebrać w kasie.

Poniżej najważniejsze orzeczenia w omawianej kwestii:

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gliwicach z dnia 12 marca 2018 r. I SA/Gl 442/17:
„Odróżnić należy stwierdzenie nadpłaty od jej zwrotu z urzędu. O ile w pierwszym przypadku koniecznym jest przeprowadzenie postępowania podatkowego i wydanie rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, to zwrot nadpłaty z urzędu w przypadkach określonych w art. 77 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 800), nie jest tak sformalizowany. Następuje on poprzez przekazanie podatnikowi nadpłaconego lub nienależnie pobranego podatku, co powinno mieć miejsce w rozpoznawanej sprawie. W tym przypadku organ działa z urzędu.”,

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Lublinie z dnia 26 lipca 2017 r. I SA/Lu 459/17:
„Nadpłata została zdefiniowana między innymi jako kwota nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku (art. 72 § 1 pkt 1 ustawy), natomiast jej zwrot jest czynnością materialno-techniczną i poza przypadkami wymienionymi w ustawie nie wymaga rozstrzygnięcia w określonej formie prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja zwrotu pośredniego poprzez zaliczenie na poczet bieżących zobowiązań, dla którego ustawodawca przewidział formę prawną postanowienia (art. 76a § 1 Ordynacji podatkowej). Jednakże z punktu widzenia przesłanek oprocentowania nadpłaty, istotne są wyłącznie przesłanki określające warunki powstania tego uprawnienia. Jednym z nich jest nie dokonanie przez organ zwrotu nadpłaty w ustawowym terminie. W sytuacji zatem dokonania przez organ faktycznego zwrotu nadpłaty również w formie bezpośredniej na rachunek bankowy skarżącej zgodnie z art. 77b § 1 pkt 1 ustawy, o uprawnieniu do oprocentowania decydowała przesłanka zachowania ustawowego terminu zwrotu określonego w art. 77 § 1 pkt 1 ustawy. Zwrot z uchybieniem terminu rodzi bowiem jak to zostało już powiedziane – obowiązek oprocentowania nadpłaty za okres od wydania decyzji w przedmiocie zobowiązania podatkowego do dnia zwrotu nadpłaty.”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 stycznia 2017 r. I FSK 1102/15:
„Za dzień zwrotu nadpłaty, o którym mowa w art. 77b § 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 201), określający koniec naliczania oprocentowania nadpłaty na podstawie art. 78 § 4 ww. ustawy, należy uważać dzień obciążenia rachunku bankowego organu podatkowego na podstawie polecenia przelewu także wtedy, gdy przelew jest zrealizowany w celu zabezpieczenia należności pieniężnej podatnika w drodze zajęcia jego wierzytelności będącej nadpłatą, na rachunek bankowy organu egzekucyjnego w ramach art. 165 § 4 zdanie pierwsze w związku z § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 599).”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 grudnia 2017 r. I FSK 27/16:
„Zaliczeniu na poczet istniejących zaległości podatkowych podlega zwrot podatku, który nie budzi wątpliwości, albowiem zaliczenie zwrotu podatku na poczet bieżących bądź zaległych zobowiązań podatkowych jest pośrednią formą dokonania zwrotu.”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 października 2017 r. I FSK 2248/15:
„Odsetek za zwłokę nie nalicza się za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, o czym stanowi art. 54 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.). Oznacza to, że wyliczając kwoty odsetek od zaległości podatkowych na użytek dokonania zarachowania wpłat (zwrotu) także na nie, organ musi z urzędu i ten element uwzględnić. Jeśli więc decyzja doręczono zostanie po wspomnianym terminie, to obowiązkiem organu jest danie odpowiedniego wyrazu w treści postanowienia co do wyników badania biegu okresu za jaki należało naliczyć odsetki.”,

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gdańsku z dnia 27 września 2017 r. I SA/Gd 767/17:
„Jeżeli podatnik posiada zaległości podatkowe, to ujawniona nadpłata podlega z urzędu zaliczeniu na ich poczet. Na podstawie art. 76 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613 ze zm.) zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowej dokonuje się z mocy samego prawa i następuje z dniem złożenia deklaracji wykazującej rzeczoną nadpłatę. Wydane przez organ postanowienie, które jedynie stwierdza dokonane ex lege zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowej, legitymuje w ten sposób prawa i zobowiązania podatnika. Postanowienie artykułuje i potwierdza w formie aktu administracyjnego w indywidualnej sprawie, że w dacie wynikającej z prawa i wskazanej w tymże postanowieniu, nastąpiło zaliczenie określonej kwoty nadpłaty na zaległość (zobowiązanie) podatkową.”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 września 2017 r. I GSK 1314/15:
„Na podstawie art. 76 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowej dokonuje się z mocy prawa i następuje z dniem złożenia deklaracji wskazującej rzekomą nadpłatę. Zaliczenie nadpłaty powoduje na mocy art. 59 § 1 pkt 4 Ordynacji podatkowej wygaśnięcie zobowiązania podatkowego do wysokości zaliczenia. Zatem skutkiem zaliczenia nadpłaty na poczet zobowiązań podatkowych jest wygaśnięcie zobowiązania podatkowego do wysokości zaliczenia.”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 września 2017 r. I FSK 2199/15:
„I.
Skoro z jednej strony organ podatkowy ma prawo do dokonania zwrotu całej nadpłaty na rzecz jednego z małżonków, jako jednego z wierzycieli solidarnych, zaś z drugiej strony, każdy ze współmałżonków, jako wierzyciel solidarny - jest uprawniony do otrzymania całej nadpłaty - to w sytuacji ciążących na podatniku uprawnionym do otrzymania całej nadpłaty zaległości podatkowych, organ podatkowy może, a nawet musi zastosować art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej (...) w świetle art. 92 § 3 i art. 76 § 1 OrdPU nadpłata wynikająca ze wspólnego opodatkowania małżonków może być zaliczona z urzędu na poczet zaległości podatkowej jednego z małżonków wynikającej z zobowiązania w podatku od towarów i usług.
opubl. MoPod 2017/12/47.
II.
W świetle art. 92 § 3 i art. 76 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749, ze zm.) nadpłata wynikająca ze wspólnego opodatkowania małżonków może być zaliczona z urzędu na poczet zaległości podatkowej jednego z małżonków wynikającej z zobowiązania w podatku od towarów i usług.
opubl. POP 2017/5/80.”,

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Poznaniu z dnia 26 lipca 2017r. I SA/Po 209/17
„Fakt wykazania przez podatnika nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do zwrotu, z jednoczesnym złożeniem wniosku o zaliczenie zadeklarowanej kwoty do zwrotu nie oznacza, że to zaliczenie jest możliwe. Zasadność tego zwrotu może podlegać sprawdzeniu w prowadzonym w stosunku do podatnika VAT postępowaniu wyjaśniającym; zwrot podatku dokonywany jest na rachunek bankowy uprawnionego podatnika, w terminach, które wprost wskazuje, bądź, w kontekście uprawnień organu zwracającego różnicę podatku, przywołuje ustawa o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221). Przepisy art. 87 ust. 1 i art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, stanowią o uzyskaniu - otrzymaniu - zwrocie różnicy podatku, natomiast art. 76b Ordynacji podatkowej o zaliczeniu (dokonanego) zwrotu podatku na poczet innych zobowiązań podatkowych. Zaliczenie zwrotu, o którym mowa w art. 76b § 1 w związku z art. 76 § 1 i 76a § 1 Ordynacji podatkowej odnosi się do wykonanego, zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, zwrotu podatku, a nie prawa do tego zwrotu jeszcze niezrealizowanego. Zanim bowiem, w określonym terminie, kwota zwrotu podatku znajdzie się na rachunku bankowym podatnika, organ podatkowy może w postępowaniu wyjaśniającym ustalić i ocenić, że deklarowany zwrot jest nieuzasadniony.”,

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 lipca 2017 r. II FSK 340/16:
„Każda deklaracja może zostać skorygowana poprzez złożenie deklaracji tego samego rodzaju co deklaracja korygowana, ale o innej treści. Należy przy tym pamiętać, że korekta deklaracji jest tylko zmianą brzmienia uprzednio złożonego rozliczenia za dany okres, jednak nie może działać wstecz. Z chwilą jej złożenia wzruszeniu ulega domniemanie prawidłowości rozliczenia wynikającego z pierwotnie złożonego zeznania. Pierwotne zeznanie podatkowe traci byt prawny, zostaje zastąpione przez zeznanie skorygowane. Dopiero w tym momencie można mówić o powstaniu nadpłaty. Wynika to bezpośrednio z woli ustawodawcy, który powstanie nadpłaty w przypadku podatków dochodowych, powiązał ze złożeniem zeznania rocznego. W związku z tym, nie można w przypadku tych podatków zasadnie twierdzić o istnieniu nadpłaty, bez potwierdzającego ten fakt dokumentu (zeznania lub decyzji). Odmienny pogląd uzasadniony byłby tylko wówczas, gdyby nadpłata powstawała z mocy prawa, czego istniejące przepisy nie przewidują.”,

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gliwicach z dnia 20 czerwca 2017 r. I SA/Gl 369/17:
„1. Podatnik może dysponować wykazanym zwrotem jedynie w sytuacji uznania jego zasadności; wówczas możliwe będzie zaliczenie go na poczet zaległych bądź przyszłych zobowiązań podatkowych.
2. Zaliczenie zwrotu, o którym mowa w art. 76b w zw. z art. 76 § 1 i 76a § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.), odnosi się do wykonanego, zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. poz. 1054 ze zm), zwrotu podatku, a nie prawa do tego zwrotu jeszcze nie zrealizowanego. Warunkiem koniecznym zaliczenia zwrotu podatku jest obiektywne istnienie kwoty zwrotu (zaliczenie nie jest możliwe, gdy nie ma przedmiotu tego zaliczenia). Zaliczenie, o którym mowa w art. 76 i nast. w zw. z art. 76b Ordynacji podatkowej, nie może być w związku z tym dokonywane z pominięciem zasad określonych w art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Skoro w art. 87 ust. 2 ustawodawca umożliwił przedłużenie terminu zwrotu wykazanego w złożonej deklaracji do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego, to również zaliczenie zwrotu na poczet kolejnych należności jest możliwe po zakończeniu wszczętych postępowań.”.


Adwokat Katowice Kamil Draga