Majątek wspólny małżonków – co się do niego zalicza?
2018-07-31, Adwokat Katowice Kamil Draga
Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego – niezależnie czy następuje to w Urzędzie Stanu Cywilnego czy w Kościele - zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego powstaje między małżonkami ustrój tzw. wspólności majątkowej (zwanej także ustawową).
Naturalnie dzieje się tak wtedy, jeśli przyszli małżonkowie wcześniej nie zdecydowali się na rozdzielność majątkową (lub nie zdecydowali się na nią w trakcie trwania związku) albo też nie postanowili zmodyfikować tego ustroju majątkowego w sposób przewidziany przepisami.
W świadomości społecznej funkcjonuje nie do końca oddająca istotę sprawy teza, że to co nabywa którykolwiek z małżonków, od razu staje się w połowie własnością drugiego wskutek tego, że wchodzi właśnie do majątku wspólnego.
Skądinąd pojawiają się także zaskoczeni małżonkowie – na ogół w chwili konieczności podziału majątku – faktem takim, że jak to może być, iż mój były mąż (żona) ma prawo domagać się np. połowy samochodu, który został przecież kupiony z zaoszczędzonych z pensji pieniędzy w tej części, której nie oddawałem na wspólne konto czy którą zgodnie z ustaleniami mogłem sobie dowolnie gospodarować?
Zatem na podstawie art. 31 §2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w skład majątku wspólnego wchodzą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.2)).
W zakresie punktu 1) zwrócić trzeba uwagę, że chodzi tutaj o pobrane wynagrodzenie lub inne dochody tam wymienione – ma to kolosalne znaczenie, albowiem do owej chwili pobrania, istnieje wierzytelność o to wynagrodzenie i stanowi ona składnik majątku osobistego. Pobranie należy rozumieć jako dosłownie podjęcie wynagrodzenia „do ręki”, ale też wskutek otrzymania go np. przekazem pocztowym lub poprzez jego wpływ na rachunek bankowy (nie ma znaczenia czy choćby złotówkę następnie z tego konta wypłacono).
Wynagrodzenie za pracę obejmuje nie tylko wynagrodzenie podstawowe, ale też różnego rodzaju dodatki do niego, głównie premie, choć w zależności od nazewnictwa mogą to być również inne różnego rodzaju dodatki do pensji. Tak samo jak wynagrodzenie za pracę należy traktować wszelkiego rodzaju nagrody pracownicze, m.in. nagrody jubileuszowe (zob. post. SN z 24.3.1975 r., III CRN 3/75, OSP 1976, Nr 9, poz. 174). Zalicza się do niego ponadto również wypłaty z tytułu ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, wypłaty kompensacyjne (np. diety, zwrot kosztów podróży), odprawy (emerytalna, rentowa i pośmiertna), odszkodowanie przysługujące z powodu niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Wprawdzie przepis posługuje się pojęciem „wynagrodzenia”, co może mylnie sugerować, że chodzi jedynie o osoby pracujące w ramach umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej, jednak dotyczy to także takich świadczeń jak renty, emerytury, stypendia, zasiłki z ZUS czy nawet renty otrzymywane od innych podmiotów (np. w związku z czynem niedozwolonym jakiejś osoby).
Dochody z działalności zarobkowej, to przede wszystkim dochody z działalności gospodarczej, nadto z tytułu prowadzenia takiej działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej (np. jawnej).
Wskazane w pkt 2) dochody z majątku wspólnego czy też z majątku osobistego, które wchodzą do majątku wspólnego, najczęściej będą stanowiły: czynsze z najmu lub dzierżawy nieruchomości, odsetki od kwot na rachunkach bankowych, obligacji czy innych wierzytelności. Wreszcie mogą to być również tzw. pożytki naturalne rzeczy, a więc płody rzeczy, czyli innymi słowy to, co zostaje zebrane np. z pola czy sadu, nadto wskazuje się, że będą to także tzw. części składowe rzeczy, które zostały od niej odłączone, w tym wypadku można wymienić np. drzewo pozyskane z wyrębu.
Trzeba pamiętać, że składniki majątku wspólnego wymienione wyżej w pkt 3) i 4), czyli upraszczając część składek odprowadzanych do OFE lub ZUS, również podlegać będą ewentualnemu podziałowi majątku wspólnego, chociaż przecież ten małżonek, który ma je zaewidencjonowane na koncie w OFE czy subkoncie w ZUS, tak naprawdę nie może z nich skorzystać aż do momentu nabycia uprawnień do emerytury. Zatem w istocie może to stanowić dla niego istotne obciążenie finansowe – o ile bowiem można np. sprzedać mieszkanie objęte wspólnością i podzielić się ceną za nie, to podobna operacja w przypadku tychże środków z pkt 3) i 4) nie wchodzi w grę.
Jak zwykle pewne kwestie precyzuje czy wyjaśnia orzecznictwo – wypada wymienić tutaj następujące orzeczenia:
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 stycznia 2018 r. IV CSK 389/17:
„W systemie obowiązującego prawa rodzinnego, przyjmującego jako zasadę reżim ustawowej wspólności majątkowej, można skonstruować domniemanie, według którego określone rzeczy w transakcji dokonywanej przez jednego tylko z małżonków zostały nabyte z majątku dorobkowego w interesie (na rzecz) ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej. Natomiast nabycie określonej rzeczy z majątku odrębnego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia współmałżonka.”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 kwietnia 2018 r. IV CSK 570/17:
„Kwalifikacja określonego przedmiotu jako elementu konkretnej masy majątkowej jest skutkiem działania ustawy, toteż nie można przypisywać decydującego znaczenia oświadczeniom małżonków, że określony przedmiot nie należy do majątku wspólnego, względnie, że jedno z małżonków nabywa ów przedmiot wyłącznie dla siebie lub dla drugiego małżonka. Oświadczeń takich nie można także utożsamiać z przeniesieniem na jednego z małżonków uprawnień do określonego przedmiotu, wynikających z istniejącej wspólności ustawowej.”,
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - V Wydział Cywilny z dnia 11 sierpnia 2017 r. VI ACa 806/16:
„Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, przyznane w drodze przydziału jednemu z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej, stanowi przedmiot majątku wspólnego małżonków, chociażby wkład mieszkaniowy pochodził w całości lub w części z majątku odrębnego jednego lub obojga małżonków i został wpłacony przed powstaniem wspólności majątkowej. Wpłaty dokonywane przez małżonków tytułem wkładu mieszkaniowego z majątku odrębnego stanowią nakład na ich majątek wspólny. Wkład mieszkaniowy zatem w chwili ustania wspólności małżeńskiej traktowany jest jako całość podlegająca dopiero podziałowi w drodze podziału majątku wspólnego, podczas którego mogą być wzięte pod uwagę fakty dokonania wpłaty części czy całości wkładu mieszkaniowego przez jednego z małżonków, co stanowić będzie nakład tego małżonka na majątek wspólny.”,
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 22 czerwca 2017 r. I ACa 67/17:
„1. Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego istnieje domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, zaś przynależność określonych przedmiotów do majątku osobistego (dawniej odrębnego) obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek. Jednocześnie jednak domniemanie powyższe można obalić przez wykazanie, iż nabycie przedmiotu majątkowego nastąpiło ze środków finansowych stanowiących majątek osobisty, dawniej odrębny.Prawo własności nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej z reguły wchodzi do majątku wspólnego niezależnie od tego, czy zostało nabyte przez jedno z małżonków, czy przez oboje. Bez znaczenia jest przy tym, czy środki przeznaczone na nabycie własności pochodziły z majątku wspólnego, czy też z majątku osobistego (odrębnego), chyba, że nabycie nastąpiło w drodze tzw. surogacji rozumianej jako zastąpienie przedmiotu wchodzącego w skład majątku osobistego (odrębnego) innym przedmiotem nabytym w zamian pierwszego.
2. Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za taki składnik majątku osobistego, jakim są przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 33 pkt 6 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), są objęte zasadą surogacji i stanowią składnik majątku osobistego małżonka.”,
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - I Wydział Cywilny z dnia 1 lutego 2017 r. I ACa 448/16:
„Oceniając podstawę rozliczeń pomiędzy konkubentami każdorazowo należy uwzględnić okoliczności konkretnej sprawy oraz specyfikę wynikającą ze splotu stosunków osobisto-majątkowych, ukształtowanych w ramach danego związku. Co do roszczeń z tytułu nabytych wspólnie nieruchomości i rzeczy ruchomych, jak również z tytułu nakładów dokonanych na te przedmioty, należy stosować przepisy o zniesieniu współwłasności, natomiast co do roszczeń z tytułu nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na wchodzące w skład wspólnego gospodarstwa przedmioty majątkowe należące do drugiej z tych osób, zastosowanie powinny znaleźć przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.”,
Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 lipca 2016 r. III CZP 32/16:
„Jeżeli wkład wniesiony do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy do majątku wspólnego wspólnika i jego małżonka, również udział w spółce objęty przez wspólnika wchodzi w skład tego majątku.”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 11 lutego 2016 r. V CNP 44/15:
„1. Prawo najmu lokalu, uzyskane w czasie trwania małżeństwa, stanowi składnik majątku wspólnego i podlega rozliczeniu przy podziale tego majątku.
2. Wartość prawa najmu lokalu odpowiada różnicy pomiędzy czynszem opłacanym a czynszem „wolnym”, z uwzględnieniem, w konkretnych okolicznościach, okresu prawdopodobnego trwania stosunku najmu. Takie podejście prowadzi do tego, że prawo najmu ma określoną wartość tylko wtedy, gdy najemca opłaca czynsz niższy niż czynsz „wolny”, co może mieć miejsce w sytuacji, w której czynsz najmu jest ustalany w sposób właściwy dla najmu lokali wchodzących w skład publicznego zasobu mieszkaniowego (por. art. 7 ust. 2-11 oraz art. 8 pkt 1 w zw. z art. 21 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 150 ze zm.). W wypadku, gdy czynsz opłacany za lokal jest równy czynszowi „wolnemu” lub jest czynszem wolnym, wtedy wartość prawa najmu przyznawanego jednemu z byłych małżonków jest „zerowa”.”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 grudnia 2015 r. III CSK 332/15:
„Rozporządzanie udziałem w spółce z o.o. należy do uprawnień wspólnika, nawet gdy środki pochodzące na nabycie tego udziału pochodzą z majątku wspólnego. Natomiast środki uzyskane ze zbycia takich udziałów należy wziąć pod uwagę przy podziale majątku wspólnego.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 19 marca 2014 r. I UK 341/13
„I.
Nie ma podstaw prawnych cofnięcia wniosku emerytalnego żony po ustaleniu jej emerytury (art. 116 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1227 ze zm.) w zamiarze uzyskania przez małżonka wypłaty transferowej połowy środków wcześniej zgromadzonych na rachunku zmarłej małżonki w otwartym funduszu emerytalnym, ponieważ po ustaleniu prawa do emerytury umowa z otwartym funduszem emerytalnym stała się nieważna z mocy prawa (art. 111a ust. 2b w związku z art. 131 ust. 1 a contrario ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.), bądź z zamiarem dochodzenia od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub od Skarbu Państwa zrekompensowania połowy równowartości tych już niezgromadzonych środków, które zostały legalnie i skutecznie przekazane na dochody budżetu państwa w związku z ustaleniem prawa do emerytury żonie.
opubl. Legalis.
II.
1. Małżonek zmarłej emerytki, której ustalono prawo do emerytury, uwarunkowane jej wnioskiem o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dochody budżetu państwa (art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.), nie może „wycofać” takiego wniosku ani żądać przywrócenia jej członkostwa oraz „zwrotnego” przekazania tych środków do otwartego funduszu emerytalnego (art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
2. Środki przekazane na dochody budżetu państwa stanowią przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej, ale ich przekazanie nie wymagało zgody drugiego małżonka (art. 31 § 2 pkt 3 w związku z art. 37 § 1 pkt 1-4 KRO a contrario).”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 stycznia 2013 r. II CSK 193/12:
„1. Prawa majątkowe uzyskane w okresie trwania wspólności ustawowej z tytułu udziału małżonka - wspólnika spółki cywilnej w nadwyżce majątku zlikwidowanej spółki cywilnej, pozostałej po zapłaceniu długów - jako przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania w rozumieniu art. 31 § 1 zd. 1 KRO - należą do majątku wspólnego.
2. Przy podziale majątku wspólnego, w obecnym stanie prawnym, małżonek nie może żądać na podstawie art. 45 KRO zwrotu (rozliczenia) wartości usług świadczonych przez drugiego małżonka - wspólnika spółki cywilnej na rzecz tej spółki jako nakładu lub wydatku.”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 grudnia 2012 r. II CSK 259/12:
„Jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 162, poz. 1691) stosunki majątkowe małżonków oparte były na zawartej pod rządem tego kodeksu umowie rozszerzającej wspólność ustawową, do żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym stosuje się nadal przepisy obowiązujące w czasie zawierania umowy. W takim wypadku stosowanie art. 43 § 2 i 3 KRO nie jest wyłączone, bez względu na to czy małżonkowie skorzystali, czy nie skorzystali z możliwości określenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.”,
Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 listopada 2012 r. III CZP 68/12:
„Gospodarstwo rolne przekazane na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.) następcy pozostającemu w ustroju wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 listopada 2012 r. I CSK 257/12:
„Wniesienie pozwu o wydanie nieruchomości przeciwko jednemu z małżonków będących posiadaczami samoistnymi nieruchomości na zasadzie wspólności ustawowej nie przerywa biegu terminu zasiedzenia wobec drugiego małżonka.”,
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 sierpnia 2012 r. III AUa 1211/12:
„Z treści art. 31 § 1 zd. 1 KRO wynika, że wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny), powstaje między małżonkami z mocy ustawy z chwilą zawarcia małżeństwa. Dopiero z tą chwilą powstaje ustanowiona przez art. 29 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613) w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121), odpowiedzialność z majątku wspólnego płatnika składek i jego małżonka za należności z tytułu zaległych składek. Przepis ten nie daje podstaw do rozszerzania tej odpowiedzialności na zobowiązania składkowe jednego z małżonków sprzed powstania wspólności majątkowej. Użyte w treści art. 26 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pojęcie „całym swoim majątkiem” nie obejmuje majątku wspólnego płatnika składek i jego małżonka, wobec tego uznać należy, że odpowiedzialność płatnika za zaległości składkowe powstałe przed powstaniem ustawowej wspólności małżeńskiej ogranicza się jedynie do jego majątku osobistego.”,
Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 12 stycznia 2012 r. IV CSK 197/11:
„Wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego jako przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków określa się na podstawie art. 11 ust. 2[1] i 2[2] ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.). Jednakże inaczej określa się wartość spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu wybudowanego z udziałem środków z Krajowego Funduszu Mieszkaniowego.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 października 2011 r. IV CSK 11/11:
„Do partnerów z konkubinatu nie mogą być stosowane przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego odnoszące się do osób pozostających w związku małżeńskim. Jednak nie można wykluczyć w konkretnych okolicznościach sprawy, że stosunki majątkowe pomiędzy konkubentami mogły być ukształtowane w ten sposób, że gospodarowali oni „ze wspólnego portfela”, nie rozliczając wnoszonych dochodów i ponoszonych wydatków, które traktowane były jako jednakowe. Jest to jednak wynik konkretnych ustaleń faktycznych. Nie mogą ich zastąpić funkcjonujące na gruncie prawa małżeńskiego domniemanie równości udziałów w majątku lub też konsekwencje związane ze wspólnością majątkową. Takie ukształtowanie stosunków majątkowych pomiędzy konkubentami przekłada się na zakres i sposób dowodzenia w sprawie z powództwa konkubenta domagającego się zwrotu kwot wyłożonych na majątek drugiego, zwłaszcza w okresie długoletniego związku.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 15 września 2011 r. II CSK 560/10:
„1. Nie ma znaczenia prawnego stwierdzenie w decyzji administracyjnej przekształcającej prawo użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności, że prawo to zostało nabyte przez jednego z małżonków do jego majątku odrębnego, gdyż ani w tej kwestii nie rozstrzyga organ administracyjny, ani nie jest to elementem decyzji o przekształceniu prawa; decyzja ta nie zależy także od tego, składnikiem jakiego majątku jest przekształcane prawo.
2. Moc wiążąca aktu administracyjnego sprowadza się tylko do tej sfery stosunków, do której uregulowania jest ustawowo powołany organ administracyjny.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 lipca 2011 r. II CSK 651/10:
„1. Nabyte na własność pod rządami Kodeksu rodzinnego przez osobę pozostającą w związku małżeńskim gospodarstwo rolne nadane jej wcześniej na podstawie dekretu z dnia 6 września 1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego Wolnego Miasta Gdańska (Dz.U. Nr 49 poz. 279 ze zm.), stanowiące jej dorobek w rozumieniu art. 21 § 1 KR, weszło do majątku wspólnego małżonków.
2. Skutek w postaci zaliczenia majątku nabytego przez jedno z małżonków, pozostających w ustroju ustawowej wspólności majątkowej, do ich majątku wspólnego następuje z mocy samego prawa i wynika z samej istoty tej wspólności. Jeżeli więc nabywcą jest tylko jedno z małżonków, to ocena skuteczności nabycia dotyczy tylko tego małżonka. Zaliczenia nieruchomości nabytej przez małżonka do majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską nie mogło zatem wyłączać nieposiadanie przez małżonkę obywatelstwa polskiego, którego od nabywcy wymagał art. 14 ust. 1 dekretu z dnia 6 września 1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego Wolnego Miasta Gdańska.”,
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Gdańsku z dnia 10 listopada 2009 r. I SA/Gd 409/09:
„1. W art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) odwołano się do określenia "wartości zgromadzonego mienia." Wobec braku odmiennej definicji w ustawie termin "mienie" należy rozumieć zgodnie z art. 44 Kodeksu cywilnego.
2. Generalną zasadą wynikającą z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych jest odrębność opodatkowania osiąganych przez małżonków dochodów. W przypadku opodatkowania nieujawnionych źródeł przychodów wspólne opodatkowanie jest wyłączone, gdyż jest ono możliwe tylko na wspólny wniosek złożony w zeznaniu. W konsekwencji zobowiązanie podatkowe z nieujawnionych źródeł przychodów dotyczy odrębnie każdego z małżonków i w związku z poniesieniem wydatków przez małżonków ustala się, jaki istnieje ustrój małżeński między małżonkami i z jakiego majątku małżonków - odrębnego czy wspólnego - poniesione zostały wydatki.
3. W art. 31 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.), w brzmieniu sprzed wejścia w życie z dniem 20 stycznia 2005 r. ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 162, poz. 1691), ustawodawca definiował wspólność ustawową jako wspólność majątkową obejmującą dorobek małżonków. Pojęcie dorobku należy odczytać jako termin techniczny, oznaczający przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez jedno lub oboje małżonków. Pod pojęciem przedmiotu majątkowego należy rozumieć zarówno prawo majątkowe bezwzględne, jak i własność i inne prawa rzeczowe, jak i obligacyjne, np. wierzytelności.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 stycznia 2009 r. II CSK 446/08:
„Przeznaczenie środków pochodzących z majątku wspólnego małżonków na zakup akcji spółki akcyjnej oznacza, że wchodzą one w skład tego majątku pomimo tego, że akcjonariuszem jest wyłącznie ich nabywca. Ocena czy dana czynność przekracza zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym powinna zostać odniesiona do wywołanych nią skutków w porównaniu z rozmiarem, charakterem i składnikami majątku wspólnego.”,
Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 marca 2008 r. III CZP 9/08
„1. Jeżeli wkład jednego z małżonków do spółki cywilnej przekształconej w spółkę jawną pochodzi z majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską, do majątku tego należy wierzytelność z tytułu nakładu, którym pokryto wkład. Wysokość tej wierzytelności ustala się według reguł obowiązujących przy obliczaniu wartości udziału kapitałowego w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej (art. 65 KSH).
2. Wartość nakładu z majątku wspólnego małżonków na nabycie należącego do jednego z nich udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością ustala się według ceny rynkowej tego udziału.
3. Przy obliczaniu wartości udziałów w obu spółkach należy mieć na względzie stan spółki z chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a ceny z daty orzekania.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 19 września 2007 r. II CSK 198/07:
„Umowa o przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie zwrotu pożyczki zawarta przez biorącego pożyczkę wpisanego w księdze wieczystej w charakterze wyłącznego właściciela przenosi własność na dającego pożyczkę działającego w dobrej wierze bez względu na to czy rzeczywiście wpisany był wyłącznym właścicielem (art. 3 ust. 1 i art. 5 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, t.j. Dz.U. z 2001 Nr 124, poz. 1361 ze zm.).”,
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 marca 2007 r. II FSK 371/06:
„Świadczenie zasądzone na podstawie art. 443 § 1 KPC nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu, jeżeli pomiędzy małżonkami istniała w trakcie trwania małżeństwa majątkowa wspólność ustawowa.”,
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2005 r. III CZP 59/05:
„Gospodarstwo rolne, przekazane na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140) następcy pozostającemu w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, należy do majątku wspólnego.”,
Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 października 2005 r. IV CK 99/05:
„Udział w spółce z o.o., nabyty przez jednego z małżonków ze środków z majątku wspólnego, może stać się składnikiem tego majątku, jeżeli małżonkowie tak postanowili (art. 184 KH oraz art. 184 KSH).”,
Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 24 lutego 2004 r. III CZP 121/03:
„Doręczona zobowiązanemu decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalająca wysokość należności z tytułu składek, nie może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności łącznej zobowiązanego i jego małżonka.”.
Adwokat Katowice Kamil Draga
